मेघदूत: "नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण"

समर्थ शिष्या अक्का : "स्वामीच्या कृपाप्रसादे हे सर्व नश्वर आहे असे समजले. पण या नश्वरात तमाशा बहुत आहे."

G C Lichtenberg: “It is as if our languages were confounded: when we want a thought, they bring us a word; when we ask for a word, they give us a dash; and when we expect a dash, there comes a piece of bawdy.”

C. P. Cavafy: "I’d rather look at things than speak about them."

Martin Amis: “Gogol is funny, Tolstoy in his merciless clarity is funny, and Dostoyevsky, funnily enough, is very funny indeed; moreover, the final generation of Russian literature, before it was destroyed by Lenin and Stalin, remained emphatically comic — Bunin, Bely, Bulgakov, Zamyatin. The novel is comic because life is comic (until the inevitable tragedy of the fifth act);...”

सदानंद रेगे: "... पण तुकारामाची गाथा ज्या धुंदीनं आजपर्यंत वाचली जात होती ती धुंदी माझ्याकडे नाहीय. ती मला येऊच शकत नाही याचं कारण स्वभावतःच मी नास्तिक आहे."

".. त्यामुळं आपण त्या दारिद्र्याच्या अनुभवापलीकडे जाऊच शकत नाही. तुम्ही जर अलीकडची सगळी पुस्तके पाहिलीत...तर त्यांच्यामध्ये त्याच्याखेरीज दुसरं काही नाहीच आहे. म्हणजे माणसांच्या नात्यानात्यांतील जी सूक्ष्मता आहे ती क्वचित चितारलेली तुम्हाला दिसेल. कारण हा जो अनुभव आहे... आपले जे अनुभव आहेत ते ढोबळ प्रकारचे आहेत....."

Kenneth Goldsmith: "In 1969 the conceptual artist Douglas Huebler wrote, “The world is full of objects, more or less interesting; I do not wish to add any more.”1 I’ve come to embrace Huebler’s ideas, though it might be retooled as “The world is full of texts, more or less interesting; I do not wish to add any more.” It seems an appropriate response to a new condition in writing today: faced with an unprecedented amount of available text, the problem is not needing to write more of it; instead, we must learn to negotiate the vast quantity that exists. How I make my way through this thicket of information—how I manage it, how I parse it, how I organize and distribute it—is what distinguishes my writing from yours."

Tom Wolfe: "The first line of the doctors’ Hippocratic oath is ‘First, do no harm.’ And I think for the writers it would be: ‘First, entertain.’"

विलास सारंग: "… इ. स. 1000 नंतर ज्या प्रकारची संस्कृती रुढ झाली , त्यामध्ये साधारणत्व व विश्वात्मकता हे गुण प्राय: लुप्त झाले...आपली संस्कृती अकाली विश्वात्मक साधारणतेला मुकली आहे."

Thursday, October 09, 2025

संध्या आणि त्यांची रुपेरी पडद्यावरची प्रभावी उपस्थिती ....Commanding Presence of Sandhya Shantaram on Silver Screen

 

अभिनेत्री श्री संध्या वारल्या ,त्यांना एक जबरदस्त presence होता, आणि तो गुण सोबतच्या चित्रात प्रकर्षाने पुढे येतो....
 
पिंजरा १९७२ च्या नृत्यांमध्ये सुद्धा कै संध्या यांचा प्प्रेझेन्स  प्रभावी पणे प्रकट झाला आहे ... त्या ज्यावेळी नृत्यात पडद्यावर असायच्या त्यावेळी दुसरीकडे पाहणे कठीण जात होते , माझ्या सारख्या तत्कालीन शाळकरी मुलाला सुद्धा .... 
 
उदाहरणार्थ : "ज्वानीच्या आगीची मशाल हाती, आले मी अवसंच्या भयाण राती, काजवा उडं, किर्किर किडं, रानात सुरात गाती दिलाचा दिलवर, जिवाचा जिवलग , कुठं दिसंना मला, ग बाई बाई, कुठं दिसंना मला, इथं दिसंना, तिथं दिसंना शोधु कुठं, शोधु कुठं, शोधु कुठं ?"   हे गाणे मी पहिल्यांदा मोठ्या पडद्यावर सांगलीला पाहिले आणि लक्षात आले की संध्या यांचा काय दबदबा आहे ते....
 
मागच्या नाचणाऱ्या सुद्धा तशाच तोलाच्या- माया जाधव, उषा नाईक...आणि राम कदम, जगदीश खेबुडकर आणि उषा मंगेशकर....
 
त्या गाण्याचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे पाहणाऱ्याला एकीकडे गाण्याचा परमानंद होत असतो पण गुरुजींचे ह्या स्पर्धेत काय होणार याची चाहूल लागली असते...त्यामुळे एक अस्वस्थ पणा आलेला असतो.....
 
१९७१ सालचा सोंगाड्या आणि १९७२ च्या पिंजरा सिनेमा यांच्या अभूतपूर्व यशाने मराठी सिनेमाच्या/ मराठी संगीत नाटकाच्या पूर्वीच्या वैभवाची आठवण जुन्या लोकांना करून दिली असेल ... ते वैभव अर्थात सरते होते ... 
 

सोबतचे चित्र रघुवीर मुळगावकर यांचे , वाङ्मय शोभा ऑक्टोबर १९५१ साठी काढलेले , संध्या यांचे , अमर भूपाळी चित्रपटासाठी , तो त्यांचा पहिला चित्रपट होता , त्या तेरा वर्षांच्या होत्या !
 
या चित्राकडे पाहताना काही मुद्दे प्रकर्षाने जाणवतात :
 
बालसुलभतेतून तारुण्याकडे झेप – संध्या अगदी लहान वयात सिनेसृष्टीत आली, पण मुळगावकरांनी तिला इथे एका परिपूर्ण नायिकेच्या सौंदर्यशास्त्रात उभे केले आहे. तिच्या चेहऱ्यावर हलकी खट्याळ स्मितरेषा असूनही तिच्यातली निष्पाप कोवळीक डोळ्यात भरते.
 
वेषभूषा आणि रंगयोजना – केशरी-लाल रंगाचे खणाचे पोलके व जांभळसर साडी, त्याला सुवर्ण कड – हे रंग तिच्या ताजेपणाला अधोरेखित करतात. मुळगावकरांचा रंगांवरील अधिकार येथेही दिसून येतो.
 
स्त्रीसौंदर्याचा आदर्श – केसात वेणीला गुंफलेली फुले, कपाळावर छोटीशी कुंकवटी, गळ्यात पुतळ्यांची माळ, हातात बांगड्या – या छोट्या तपशीलांनी एका ‘शृंगार-नायिकेचा’ आदर्श आकार घेतो.
 
पार्श्वभूमीतील फुललेले झाड – मागे उमललेली पांढरी फुले संध्याच्या उमलत्या तारुण्याशी सुसंगत आहेत. मुळगावकरांचे हे एक वैशिष्ट्य – पार्श्वभूमीही व्यक्तीरेखेशी संवाद साधते.
 
आत्मविश्वासपूर्ण अंगभंगिमा – एका हाताने झाडाचे खोड धरलेले, दुसऱ्या हातात साडी/पदर सावरलेली – ही मुद्रा 
तिच्या व्यक्तिमत्त्वात आत्मविश्वास आणि नाजूक मोहकपणा दोन्ही आणते.
 
सांस्कृतिक अर्थ :
‘अमर भूपाळी’ मधून संध्याचे आगमन झाले आणि पुढे त्या अनेक हिंदी-मराठी चित्रपटांत झळकल्या. परंतु या मुखपृष्ठावर जशा त्या दिसतात – तशाच त्या प्रेक्षकांच्या स्मरणात राहतात. 
 
संध्याबाईंची उंची, देहबोली आणि व्यक्तिमत्त्व यामुळेच त्यांची उपस्थिती पडद्यावर commanding होती. त्या केवळ "कोवळ्या" किंवा "बालिका" म्हणून दिसत नाहीत, तर या मुखपृष्ठावरसुद्धा त्या एका नायिकेप्रमाणे प्रभावी भासतात.
रघुवीर मुळगावकरांनी रंगसंगती आणि रचना करताना ही उंचावलेली देहयष्टी जाणीवपूर्वक ठळक केली आहे. हात वर करून फांदीला टेकवलेली मुद्रा, लांबसडक साडीची ओघवती लकेर आणि मागच्या फुलांनी बनलेला झोत – यामुळे संध्याबाई चित्राच्या मध्यभागी प्रभावीपणे उभ्या आहेत. त्यांचे व्यक्तिमत्त्व प्रेक्षकावर थेट नजर भिडवतं, जणू त्या म्हणतायत: "मी नायिका आहे, माझ्याकडे पाहिल्याशिवाय राहवणार नाही."
 
म्हणजेच – १३ वर्षांच्या वयातसुद्धा त्या commanding presence घेऊन उभ्या राहिल्या.
 
चित्र क्लिक करून , जमले तर मोठ्या स्क्रीनवर, मोठे झालेले पहा
 
सौजन्य आणि आभार :
मुळगावकर परिवार आणि वाङ्मय शोभा
Posted by at
Labels: , , , ,

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)