मेघदूत: "नीचैर्गच्छत्युपरि दशा चक्रनेमिक्रमेण"

समर्थ शिष्या अक्का : "स्वामीच्या कृपाप्रसादे हे सर्व नश्वर आहे असे समजले. पण या नश्वरात तमाशा बहुत आहे."

G C Lichtenberg: “It is as if our languages were confounded: when we want a thought, they bring us a word; when we ask for a word, they give us a dash; and when we expect a dash, there comes a piece of bawdy.”

C. P. Cavafy: "I’d rather look at things than speak about them."

Martin Amis: “Gogol is funny, Tolstoy in his merciless clarity is funny, and Dostoyevsky, funnily enough, is very funny indeed; moreover, the final generation of Russian literature, before it was destroyed by Lenin and Stalin, remained emphatically comic — Bunin, Bely, Bulgakov, Zamyatin. The novel is comic because life is comic (until the inevitable tragedy of the fifth act);...”

सदानंद रेगे: "... पण तुकारामाची गाथा ज्या धुंदीनं आजपर्यंत वाचली जात होती ती धुंदी माझ्याकडे नाहीय. ती मला येऊच शकत नाही याचं कारण स्वभावतःच मी नास्तिक आहे."

".. त्यामुळं आपण त्या दारिद्र्याच्या अनुभवापलीकडे जाऊच शकत नाही. तुम्ही जर अलीकडची सगळी पुस्तके पाहिलीत...तर त्यांच्यामध्ये त्याच्याखेरीज दुसरं काही नाहीच आहे. म्हणजे माणसांच्या नात्यानात्यांतील जी सूक्ष्मता आहे ती क्वचित चितारलेली तुम्हाला दिसेल. कारण हा जो अनुभव आहे... आपले जे अनुभव आहेत ते ढोबळ प्रकारचे आहेत....."

Kenneth Goldsmith: "In 1969 the conceptual artist Douglas Huebler wrote, “The world is full of objects, more or less interesting; I do not wish to add any more.”1 I’ve come to embrace Huebler’s ideas, though it might be retooled as “The world is full of texts, more or less interesting; I do not wish to add any more.” It seems an appropriate response to a new condition in writing today: faced with an unprecedented amount of available text, the problem is not needing to write more of it; instead, we must learn to negotiate the vast quantity that exists. How I make my way through this thicket of information—how I manage it, how I parse it, how I organize and distribute it—is what distinguishes my writing from yours."

Tom Wolfe: "The first line of the doctors’ Hippocratic oath is ‘First, do no harm.’ And I think for the writers it would be: ‘First, entertain.’"

विलास सारंग: "… . . 1000 नंतर ज्या प्रकारची संस्कृती रुढ झाली , त्यामध्ये साधारणत्व विश्वात्मकता हे गुण प्राय: लुप्त झाले...आपली संस्कृती अकाली विश्वात्मक साधारणतेला मुकली आहे."

Friday, July 21, 2017

अनुल्लेखित जीएंचे 'चांदणे' परप्रकाशित!...Bring On Creative Commons

 मी तयार केलेल्या फेसबुकवरील  G A Kulkarni, An Appreciation जी ए कुलकर्णी, एक आस्वाद या पेज वर मी खालील चित्र जुलै १७ २०१७ला पोस्ट केले.




चित्र जीएंचच असाव अस वाटतय, नसेल तर मग सर्जेराव घोरपडेंच आहे.

courtesy: current copyright holders of the late G A Kulkarni's work,'Vangmay Shobha' and Bookganga.com

ही  कथा वाङ्मय शोभेच्या दिवाळी १९५९च्या अंकात आली आहे. जीएंची ही कथा बहुदा संग्रहित नाही म्हणून मी ती पोस्ट टाकली.

ह्या चित्राच्या  चित्रकाराचा उल्लेख चित्रात नाही. म्हणून राजीव विश्वनाथ डोळेंनी चित्रकाराच्या अनुषंगाने काही चर्चा त्या पोस्टबद्दल केली आणि माझी उत्सुकता चाळवली गेली. मी पुन्हा शोभेच्या त्या अंकाकडे गेलो.



 courtesy: 'Vangmay Shobha' and Bookganga.com

वाङ्मय शोभेच्या दिवाळी १९५९च्या अनुक्रमणिकेचे वरील पान पहा. जी. एंचा उल्लेखच  नाहीय,  चांगली सहा पानी ( पृष्ठ ४२ - ४८) कथा असूनसुद्धा!

काय कारण असावं? कथा अनुवादीत आहे. तस कथेच्या शेवटी लिहलच आहे. त्यांचा कॉपीराईट एक्सपायर झाला नाहीय म्हणून मूळ लेखकाचा उल्लेख टाळलाय का?

पूर्वी सुद्धा मी जी. एंचच आणखी एक असल उदाहरण दिल होत. ती पोस्ट इथे वाचा 'जी. एंचा पहिला यात्रिक अनुल्लेखित दुसर्‍याचा...Henry van Dyke's 'The Story of the Other Wise Man', 1895'.

त्यावेळी (ऑक्टोबर १९६०, म्हणजे एका वर्षानंतर) जी. एंचा उल्लेख अनुक्रमणिकेत तर होताच, शिवाय संपादकांनी त्याकथेबद्दल कौतुकाने त्यांच्या सदरात लिहले होते. पण तिथे सुद्धा मूळ लेखकाचा उल्लेख नव्हताच. मी तो लेखक शोधून काढला होता.

जी. एंच्या पत्रांच्या पहिल्या दोन खंडात तरी या कशाचाही उल्लेख मला आठवत नाहीय. 

मी मराठी लेखक / प्रकाशकाच्या अडचणी समजू शकतो तरी मूळ लेखकाचा उल्लेख न करण ही खेदजनक बाब आहे, लेखकावर अन्याय करणारी आहे.

ह्याच काळात,  'शोभा'त, सदानंद रेग्यांच्या किमान दोन कथा/कादंबऱ्या,  अनुवादीत आणि मूळ लेखकाचा उल्लेख असलेल्या, प्रकाशित झालेल्या मी पहिल्यात. त्या अनुवादांबद्दल मी या ब्लॉग वर लिहायचा प्रयत्न करणार आहे.

ऑगस्ट १९४७च्या 'शोभा'च्या अंकात जीएंची 'आयुष्यातील एक पान' नावाची कथा आहे. ती अँटन चेकॉव्ह (१८६०-१९०४) यांच्या 'A Day in the Country', में १८८६ या कथेचा अनुवाद आहे. त्या कथेच्या शेवटी लिहले आहे : 'चेकॉव्ह वरून', कथेच नाव नाही.

सध्याच्या (आणि बहुतेक त्याआधीच्या सुद्धा) भारतीय कॉपीराईट कायद्याप्रमाणे ती ही कथा त्यावेळी public domain मध्ये नव्हती. चेकॉव्ह वारले त्याल्या फक्त ४३वर्षे झाली होती! तरी चेकॉव्ह यांचा नामोल्लेख आहे मग इतरांचा का नाही?

फेसबुक एक कमेंट आली :

" नारिंगी रूमालच्या खालीसुद्धा मूळ लेखकाचं नाव नाही आहे, फक्त अनुवाद केल्याचा उल्लेख आहे. आयुष्यातील एक पान मात्र चेकाॅव्हच्या कथेचा अनुवाद असल्याचा उल्लेख आहे. या सगळ्या कथा सोनपावले मधे असण्याची शक्यता आहे. चांदण्याची सावली, आयुष्यातील एक पान या तरी सोनपावले मधे आहेत अशी नोंद जीएंची निवडक पत्रे खंड २ मध्ये आहे. मग चेकाॅव्हच्याच असतील का कथा? अजून एक आठवतंय की जीएंनी कुणाला लिहिलं होतं ते पत्र आता आठवत नाही बहुतेक विजय पडळकरांना लिहिलेलं असेल, त्यात एका इंग्लिश कवितेचा अनुवाद लिहिला आहे. कविता आहे My Father , पण तिथे जीएंनी म्हण्टलंय की त्यांना ती कविता कोणी लिहिली आहे, कोणत्या मासिकात आली होती, कधी छापून आली होती हे काहीच आठवत नाही फक्त ती कविता आठवते, तिचा आशय आठवतो, त्यावरून तिचा भावानुवाद त्यानी लिहिला. तसंच या कथांचं असेल का? म्हणजे कुठेतरी कुठल्यातरी मासिकात, वर्तनमानपत्रात वगैरे छापून आलेली कथा आठवत असेल मात्र तिचा लेखक, कथेचा काळ वगैरे काहीच आठवत नसेल म्हणून फक्त इंग्लिशवरून अनुवादित असंही असू शकेल ना!"

त्यावर माझी प्रतिक्रिया :

" मानवी व्यवहारात सगळ शक्य आहे. पण जीए लेखनाच्या बाबतीत खूप शिस्तीचे, organized होते असे मला कायम वाटत आले आहे.

कवितेच्या बाबतीत अर्थातच ते सहज शक्य आहे - म्हणजे कविता आठवण आणि कवी न आठवण... सहापानी कथा केवळ आठवणीतून लिहणे अशक्य नाही पण मग लेखक पण बहुद
ा आठवला पाहिजे...आणि मग पहिल्या 'यांत्रिक'च काय? हेन्री व्हॅन डाईक पण नाही आठवले?

तुम्ही शब्द वापरलाय: भावानुवाद... जी. ए शब्द काटेकोरपणे वापरतात. ज्यावेळी ते अनुवाद म्हणतात त्यावेळीं तो अनुवाद आहे भावानुवाद नाही. एक उदाहरण देतो. 'आयुष्यातील एक पान' ह्याची तुलना मूळ कथेबरोबर करून पहा. तो अनुवाद आहे हे लगेच लक्षात येते. दुसर, जी ए लेखकांना इतका मान देतात की ते मूळ कलाकृतीबरोबर छेडछाड करणारच नाहीत.

लेखक आठवत नसता तर अस लिहिता आल असत : "वाचकहो ही कथा मला आठवते पण दुर्दैवाने मला मूळ लेखक आठवत नाहीय. त्याबद्दल क्षमस्व." चेकॉव्ह लेखक आठवतात म्हणजे त्यांची कोणती कथा शोधण अवघड त्यावेळीही नव्हत... त्यांच्या कथांची दोन-तीन पुस्तके असायची, आज एक व्हॉल्युम मध्ये सर्व चेकॉव्ह असतात.

आणि सगळ्यात कमाल म्हणजे
जी. ए अनुक्रमणिकेतून गायब आहेत! १९५९साली मराठी वाचकांना त्यांचे नाव सुपरिचित झाले होते... दिवाळी अंकात त्यांची कथा असून श्रेयनामावलीत उल्लेख नाही? हा सगळा खूपच योगायोग असला पाहिजे.... "

6 comments:

rajiv dole. said...

सुंदर विश्लेषण !

Aniruddha G. Kulkarni said...

Thank you

mannab said...

वाङ्मयशोभा मासिकाचा दिवाळी १९५९ चा हा अंक किती वैविध्यतेने नटलेला आहे. यातील भानू शिरधनकर यांचा कोणता बरे लेख आहे ?
मंगेश नाबर

Aniruddha G. Kulkarni said...

It's an interview with S A Jogalekar....author of Sahyadri and many other interesting books and articles....his magnum opus is Gatha Saptahshati

mannab said...

प्रिय अनिरुद्धजी,
माझ्या प्रश्नाचे आपण दिलेले उत्तर वाचून माझी या अंकाविषयीची उत्सुकता अधिकच वाढली. हा अंक मला कसा वाचता येईल ? त्याचा काही दुवा किंवा संकेतस्थळ आहे काय ?
मंगेश नाबर

Aniruddha G. Kulkarni said...

click on http://www.bookganga.com/eBooks/Books/Index?BookSearchTags=Vangmayshobha&BookType=1

or go to bookganga.com and search Vangmayshobha

also you have to download their reader from here http://www.bookganga.com/eBooks/Home/eBookReader