Mukul Chandra Dey's 'MY PILGRIMAGES TO AJANTA AND BAGH' @100...Sahib, you are the sun of the hills

 १०० वर्षांपूर्वी प्रसिद्ध कलावंत मुकुल चंद्र डे यांचे अजिंठ्या आणि बाघ वर लिहलेले पुस्तक प्रसिद्द झाले ... 

ते नुसते कला वर्णन नसून उत्तम प्रवास वर्णन सुद्धा आहे ... 

हे पुस्तक ह्या ब्लॉग वर पुन्हा एकदा किंवा अनेकदा येणार आहे पण आज मी त्याची फक्त जन्मशताब्दी साजरी करत आहे ... 

ते त्यांच्या अजिंठा च्या भागाचा समारोप असा करतात ... 

"... I had made over twelve large copies from the wall paintings, and I wished I could stay there much longer, but things were becoming less favourable every day, and I felt, even if I could stay fifty years in the caves of Ajanta, I would not be able to accomplish all that I wished to do.

It was becoming impossible to stay at Ajanta, as provisions and money had run short. Buddhu Miya was still with me. faithful unto the end, and I had found him a good companion. Singing morning praises to Allah, he would suddenly break off to shout:  “ Khana, khana, breakfast is rcatly,” and then, while we ate he would listen with an appearance of interest while I talked of my work, although he did not understand its importance. And then he used to say: “ Sahib, you are the sun of the hills.”"

माझ्या डोळ्यात पाणी आले ...  

Portrait of Well-endowed Young Man by the First Truly international Artist Albrecht Dürer

 आम्ही मे ११ २०२४ रोजी दमून नॅशनल गॅलरी ऑफ आर्ट, वॉशिंग्टन डीसी मध्ये संध्याकाळी पोचलो पण माझी दमणूक बऱ्याच प्रमाणात रेम्ब्रांड यांनी स्वागत करून कमी केली!

पुढे Albrecht Dürer यांच्या या चित्राने तर ओठावर हसूच आणले... 

 Portrait of a Clergyman (Johann Dorsch?), 1516

Philip Hoare त्यांच्या Dürer’s Lost Masterpiece: Art and Society at the Dawn of a Global World by  Ulinka Rublack पुस्तकाच्या परिक्षणात स्पेक्टेटर , युके ऑगस्ट ५ २०२३ मध्ये म्हणतात :

"...Rublack’s great academic take, her USP on Dürer’s story, is to show that trade and technology – Vorsprung durch Technik: the artist’s home town of Nuremberg boasted 100 printing presses – enabled him to become the man whom the critic Laura Cumming has hailed as ‘the first truly international artist’. It helped to have friends in high places. Dürer’s official patron was the Holy Roman Emperor Maximilian and his best friend, Willibald Pirckheimer, was an influential intellectual and serial womaniser. In Rublack’s telling, the two men are always comparing their sexual conquests, although she only mentions in passing that these ‘might have included homosexual relationships’ – a somewhat prudish note, given that Dürer’s greatest biographer, Erwin Panofsky, noted back in the 1930s Albrecht’s evident predilection (in countless drawings and engravings) for well-endowed young men..."

नानासाहेब परुळेकर, मार्क झुकरबर्ग ...A Squirrel Dying in Front of Your House: Superbloom

माझे वडील आम्हाला 'सकाळ' वर्तमानपत्राच्या संस्थापक-संपादक नानासाहेब परुळेकर (१८९७-१९७३) यांच्या बाबत एक  गोष्ट संगत असत , ती कदाचित खरी नसेल सुद्धा , पण मला आवडली. 

परुळेकर म्हणत : पुण्यातील लक्ष्मी रस्त्यावर मरून पडलेला बैल आपल्या वाचकांसाठी जगातील अनेक घटनांपेक्षा जास्त महत्वाचा असू शकतो... 

आम्ही सकाळ क्वचितच विकात  घेत असू  , पण किमान विसाव्या शतकात तरी पुण्यातील लहान सहान बातम्या सकाळ उत्तम कव्हर करत असे ह्यात वाद नाही ...

हे का आठवले ?

Philip Ball has reviewed Nicholas Carr's latest book “Superbloom: How Technologies of Connection Tear Us Apart” on Jan 28 2025. 

Ball says: "...The central problem, however, is that an onslaught of information—of everything, all at once—flattens all sense of proportion. When Zuckerberg said to his staff that “a squirrel dying in front of your house may be more relevant to your interests right now than people dying in Africa,” it’s not that his tone-deaf observation was untrue but that, as Carr says, he was making a category error, equating two things that cannot be compared. Yet “social media renders category errors obsolete because it renders categories obsolete. All information belongs to a single category—it’s all ‘content.’” And very often, the content that matters is decided in the currency of commerce: content is “bad” when it harms profits...."

 

Robert McGinnis Will be 100 In One Year...Pop Culture Rembrandt

 

'The Girl on the Tower', artist: Robert McGinnis, The Saturday Evening Post, September 24 1960

अन् इसवी सन कवायतीचा कदम उचलुनी पुढें सरकला...Everything Went Well, Just As it had the Previous Year

जानेवारी ३० १९४८ ला पौष महिना सुरु होता...

पण त्यानंतर नेहमीप्रमाणे माघ सुरु होणार...त्यावर मर्ढेकर पौष-मघाची हितगुज, इंग्रजांचा इसवी सन-आणि आपल्या कॅलेंडर सारखा किंचित सुद्धा नागमोडी नाही म्हणून- कवायतीचा ... असे किती सुंदर असे भाष्य करतात ...

बा सी मर्ढेकर:
"
___वदला पौष
जातां जातां या माघाला;
अन् इसवी सन कवायतीचा
कदम उचलुनी पुढें सरकला.

__अशीचं जावीं कांही वर्षें,
आणि महात्मा यावा पुढचा;
अम्हांस आम्ही पुन्हा पहावें
काढुनि चष्मा डोळ्यांवरचा !"

(पृष्ठ ७९, ७, ''"फुटेल (होती वेढी आशा)', मर्ढेकरांची कविता, १९५९-१९७७)

माझी आई सुद्धा २००६ साली पौषात गेली... त्यादिवशी मला एका क्षणी चेकॉव्ह यांचे खालील लेखन आठवले ..

"It was noisy in the main marketplace; there were swings going up and down, barred organs playing, an accordion wheezing away, and drunken voices calling out. And then pony-rides began on the main street in the afternoon- it was all great fun, in a word; everything went well, just as it had the previous year, and as it probably would the following one." ('The Bishop', 1902 )..
.
थोडक्यात, अन् इसवी सन कवायतीचा कदम उचलुनी पुढें सरकला...

दुर्गाबाईंनी गांधींवर आयुष्यभर खूप प्रेम केले... म्हणून त्यांच्या पेजवर पौषाची आणखी एक पोस्ट

सोबतचे चित्र महान चित्रकार नंदलाल बोस यांनी आपल्या घटनेच्या पुस्तकरूपासाठी काढलेले

 

चांदोबातील गोष्ट? ...Why Hasn't Sangit Manapman Been Captured On Screen As It Is?

माझी संगीत मानापमान या विषयावरची जानेवारी २०११ मधली पहिली पोस्ट इथे पहा ... 

अलीकडच्या मानापमान सिनेमाबद्दल भावे साहेब एका मुलाखतीत म्हणाले की मी एक चांदोबातील कालातीत गोष्ट काढली आहे ...मला ऐकून वाटले मग सिनेमाचे नाव पण 'चांदोबातील गोष्ट' असेच द्यायचे ... 

भावे म्हणतात की त्यांना  पौराणिक विषयावरच्या नाटकावर सिनेमा बेतायचा नवहता , पण ते तर खाडिलकरांनाच नको होते (पहा: 'गंधर्वयुग', लेखक गंगाधर गाडगीळ, २००५, पृष्ठ ४२), त्यांनी अत्यंत यशस्वी पौराणिक पण गद्य नाटक (किचकवध) लिहले होते, म्हणून  ते एक हलकं , फुलकं , गोडवा असलेले (पण महान संगीत सौभद्र सारखे पौराणिक नव्हे) संगीत नाटक त्यांनी लिहले , मग आता अजून पुढे जाऊन चांदोबाची गोष्ट कसली?

अधुनिक मराठी  रंगभूमीच्या इतिहासातील सर्वात यशस्वी नाटक जसेच्या तसे मराठी सिनेमा म्हणून का काढता येत नाही, हे मला कधी समजणार नाही...

शेक्सपियर ची अनेक नाटके सिनेमात आली आहेत , अगदी हिंदी भाषेत सुद्धा , जसे मकबूल , जे मला फार आवडले .. असे म्हणतात की राम गणेश गडकरींचे 'एकच प्याला', १९१७ हे सुद्धा ऑथेल्लो वर आधारित आहे असे प्रल्हाद केशव अत्रे म्हणतात... 

'बहुरूपी', चिंतामण गणेश कोल्हटकर, पृष्ठ ८४, १९५७-१९९८

Pretending River Styx To Be The Grand Canal, Venice

 

 

artist: Sarah Morrisette

१९४५ साली मर्ढेकरांच्या पांगलेल्या गाई आणि त्यांचे आजचे भक्षक...B S Mardhekar's Poem Showing His Uncanny Vision

बा. सी. मर्ढेकर यांची एक कविता  आहे:

"सुखदुःखांचे गळे कापुनी
मळे पिकविले वर्षांनी तरि,
रवंथ काढी कुढ़या मनाची
जुनाच भाकड़-कडबा हा वरि.

कुड़ीकुड़ींतिल भाव लाळला;
आचळ धरिती पातळ आशा;
अधू मनाची दुडकी कुठवर-
जमेल तर ही जिथवर भाषा,

-अणि पांगल्या गाई जगभर
गोमूत्रानें पावन अंबर!"

(३४, पृष्ठ ५१, मर्ढेकरांची कविता, १९५९-१९७७)   

म वा धोंड यांच्या मते मर्ढेकर इथे  San Francisco Conference, ज्याचे पुढे UN झाली त्याची निराशेपोटी थट्टा करत आहेत. (Sir Arcot Ramaswamy Mudaliar ह्यात भारताचे प्रतिनिधी होते.) . ज्या भारतीयांनी दोन महायुद्धे पहिली त्यांच्या मनोवस्थेची आज आपल्याला कल्पना सुद्धा करता येणार नाही. 

कवितेतील गाई म्हणजे San Francisco Conference (एप्रिल ते जून १९४५) मध्ये भाग घेतलेले देश आणि गाय का तर त्या Conference ला येण्यासाठी अमेरिकन राष्ट्राध्यक्षांनी वापरलेले विमान : ज्याचे नाव होते Sacred Cow.  

सुरवातीला रवंथ आहे त्या ठिकाणच्या चर्चांची निरर्थकता दाखवण्यासाठी. शिवाय The League of Nations ला  दुसरे महायुद्ध टाळण्यात आलेले अपयश.

(President Harry S. Truman used the Douglas VC-54C aircraft, nicknamed the "Sacred Cow", to travel to the San Francisco Conference in 1945). 

WSJ ने जानेवारी १७ २०२५ ला एक लेख छापला आहे : "In a New Age of Empire, Great Powers Aim to Carve Up the Planet :After World War II, nations pledged to create a more equal and law-abiding world. Now Russia, China and the U.S. are returning to an older model in which powerful countries impose their will."

"In 1945, the victorious Allied powers gathered in San Francisco to draft a charter for the United Nations, the foundation of a new global order that would make another world war impossible. The charter proclaimed that all countries had equal rights and would no longer resort to “the threat or use of force against the territorial integrity or political independence of any state.” President Harry Truman told the assembled delegates that “the responsibility of the great states is to serve, and not to dominate, the peoples of the world,”

Today, these lofty principles look quaint, if not outright irrelevant, as the world returns to what was presumed to be the natural law of statecraft since the dawn of history: The strong do as they please and the weak suffer as they must..." 

 William Pitt the Younger, British Prime Minister, left, and Napoleon of France carving up the globe. 

by James Gillray (1756-1815) titled The Plumb-Pudding in Danger, 1805

 

 artist: Kyle Ellingson, WSJ, Jan 17 2025

ही वाट दूर जाते...Monet's Path in the Wheat Fields at Pourville, 1882

शांता शेळके : 

 

"ही वाट दूर जाते स्वप्नामधील गावा

माझ्या मनातला का तेथे असेल रावा?

जेथे मिळे धरेला आभाळ वाकलेले

अस्ताचलास जेथे रविबिंब टेकलेले

जेथे खुळया ढगांनी रंगीन साज ल्यावा

घे साउली उन्हाला कवळून बाहुपाशी

लागून ओढ वेडी खग येती कोटरासी

एकेक चांदणीने नभदीप पाजळावा

स्वप्नामधील गावा स्वप्नामधून जावे

स्वप्नातल्या प्रियाला मनमुक्त गीत गावे

स्वप्नातल्या सुखाचा स्वप्नीच वेध घ्यावा"

 

अशीच एक "वाट" पहा:

 

Claude Monet, Path in the Wheat Fields at Pourville (Chemin dans les blés à Pourville), 1882

 

Angelica Daneo, Chief curator and curator of European art before 1900, Denver Art Museum wrote in 2021:

"The Path in the Wheat Fields at Pourville is one of my favorite paintings by the artist in the Denver Art Museum collection. We recognize the site of Pourville thanks to the distinctive white cliffs to the left, and yet a simple path dominates the scene. It takes over almost the entire lower half of the painting, accentuating with its gentle curve the intersecting lines of the beach, sea, and ground, resulting in a picture that is simple in details and highly sophisticated in composition. What I find remarkable in this work is Monet’s ability to integrate every element to create a scene of balanced, timeless harmony and convey all the spontaneity of a captured moment in time."

आशियाई हत्ती का अफ्रिकी? ...Asian Elephants or African?

काही अफ्रिकी हत्ती इतके महाकाय दिसतात की मला वाटायचे त्यांची आणि आशियाई हत्ती यांची झुंझ लागली तर ती एकतर्फी ठरेल.... 

मे २०२४ मध्ये मी ट्विटर वर पोस्ट पहिली की Battle of Rafah, 217 BC ह्या लढाईत वरील मुकाबला म्हणे पहिल्यांदा झाला होता .... 

आणि असे ही म्हणतात की त्यात आशियाई हत्तींचा विजय झाला होता...