मेघदूत: "नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण"

समर्थ शिष्या अक्का : "स्वामीच्या कृपाप्रसादे हे सर्व नश्वर आहे असे समजले. पण या नश्वरात तमाशा बहुत आहे."

G C Lichtenberg: “It is as if our languages were confounded: when we want a thought, they bring us a word; when we ask for a word, they give us a dash; and when we expect a dash, there comes a piece of bawdy.”

C. P. Cavafy: "I’d rather look at things than speak about them."

Martin Amis: “Gogol is funny, Tolstoy in his merciless clarity is funny, and Dostoyevsky, funnily enough, is very funny indeed; moreover, the final generation of Russian literature, before it was destroyed by Lenin and Stalin, remained emphatically comic — Bunin, Bely, Bulgakov, Zamyatin. The novel is comic because life is comic (until the inevitable tragedy of the fifth act);...”

सदानंद रेगे: "... पण तुकारामाची गाथा ज्या धुंदीनं आजपर्यंत वाचली जात होती ती धुंदी माझ्याकडे नाहीय. ती मला येऊच शकत नाही याचं कारण स्वभावतःच मी नास्तिक आहे."

".. त्यामुळं आपण त्या दारिद्र्याच्या अनुभवापलीकडे जाऊच शकत नाही. तुम्ही जर अलीकडची सगळी पुस्तके पाहिलीत...तर त्यांच्यामध्ये त्याच्याखेरीज दुसरं काही नाहीच आहे. म्हणजे माणसांच्या नात्यानात्यांतील जी सूक्ष्मता आहे ती क्वचित चितारलेली तुम्हाला दिसेल. कारण हा जो अनुभव आहे... आपले जे अनुभव आहेत ते ढोबळ प्रकारचे आहेत....."

Kenneth Goldsmith: "In 1969 the conceptual artist Douglas Huebler wrote, “The world is full of objects, more or less interesting; I do not wish to add any more.”1 I’ve come to embrace Huebler’s ideas, though it might be retooled as “The world is full of texts, more or less interesting; I do not wish to add any more.” It seems an appropriate response to a new condition in writing today: faced with an unprecedented amount of available text, the problem is not needing to write more of it; instead, we must learn to negotiate the vast quantity that exists. How I make my way through this thicket of information—how I manage it, how I parse it, how I organize and distribute it—is what distinguishes my writing from yours."

Tom Wolfe: "The first line of the doctors’ Hippocratic oath is ‘First, do no harm.’ And I think for the writers it would be: ‘First, entertain.’"

विलास सारंग: "… इ. स. 1000 नंतर ज्या प्रकारची संस्कृती रुढ झाली , त्यामध्ये साधारणत्व व विश्वात्मकता हे गुण प्राय: लुप्त झाले...आपली संस्कृती अकाली विश्वात्मक साधारणतेला मुकली आहे."

Thursday, September 21, 2017

फक्त एक चित्र काढायच राहीलय: मृत्यूनदी Styx वरील पडावाच, पडावावरून....Sadanand Rege, A Cartoonist, A Painter

#SadanandRege35YearsOn

 आज २१सप्टेंबर २०१७, सदानंद रेग्यांची ३५वी पुण्यतिथी 

विलास सारंग , रेगेंवरचा मृत्युलेख:
"... रेग्यांच्या कवितेचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे तिच्यातील विनोद आणि ‘आयरनी’. गंभीर कवितेला विनोदाचे वावडे असते अशी गैरसमजूत मराठीत रूढ झाल्याचे दिसते. बहुतांश कविता ही ‘लांब चेहऱ्या’ची कविता आहे. ‘सीरियसनेस्’ म्हणजे ‘सॉलेम्निटी’ नव्हे आणि गंभीर जीवनदृष्टीला ‘कॉमिक व्हिजन’चे वावडे नसते हे फारसे लक्षात घेतले गेल्याचे दिसत नाही...."

सकस विनोद बुद्धी सतत जिवंत असलेला कवी म्हणजे रेगे, अस मी त्यांच वर्णन करेन... एकनाथ, तुकाराम, रेगे, कोलटकर ... विनोदबुद्धीची मराठी कवींची उतरंड.....

त्यांच चौफेर वाचन असाव असं वाटत. त्यात नक्कीच जेम्स थर्बर , स्टाईनबर्ग, न्यूयॉर्करचे, पंचचे  अंक आलेले असणार, शिवाय चित्रकलेची, संगीताची देणगी .... अशा प्रतिभाशाली माणसाला कार्टून काढायचा निश्चितच मोह होणार, विशेषतः आजूबाजूच्या निर्माण होणाऱ्या कार्टून्सचा दर्जा पाहून वाईट वाटल्याने....

रेगेंनी 'वाङ्मय शोभा' मासिकासाठी १९५०च्या दशकात खूप काम केल - अनेक कविता, कथा लिहल्या, संपादकांशी सल्लामसलत (उदा: 'एप्रिल फु' विशेषांक प्रत्येक एप्रिल मध्ये काढण), अंकाच स्वरूप बदलायचा प्रयत्न केला....आणि व्यंगचित्रे काढली....

खाली १९५६, १९५७ साली प्रकाशित झालेली रेग्यांची नऊ व्यंगचित्रे दिली आहेत. त्यासालातील दि न्यू यॉर्कर किंवा पंच मध्ये प्रसिद्ध झालेल्या व्यंगचित्रांच्या मानाने काही  ठ्ठीक आहेत, काही चांगली (उदा: शेविंग , जेकील आणि हाईड) आहेत अस म्हणता येईल

पण मला त्यांचा प्रयत्न पहिल्या दर्जाचा वाटतो. मराठीतील एक आघाडीचा कवी कार्टून काढतो ही त्या कवीने व्यंगचित्रकलेला दिलेली मोठी दाद आहे. (जीए , दिलीप चित्रे यांनी चित्रे काढली. जी ए वसंत सरवटेच्या कलेला दाद देताना पत्रातून दिसतात. )

सौजन्य: सदानंद रेगेंच्या साहित्याचे सध्याचे कॉपीराईट होल्डर्स, वाङ्मय शोभा, बुकगंगा.कॉम

 (केवढ जबरदस्त चित्र आहे पहा हे....मला रेग्यांच्या व्यंगचित्रात सगळ्यात जास्त आवडलेले )


 (खालील चित्रात रेगेंची नाममुद्रा दिसत नाहीये पण बहुदा चित्र त्यांचेच आहे.)


(खालील चित्र: शीर्षासन केल्यामुळे मुलाचे डोके चपटे झाले आहे, केस झडले आहेत.)



(खालील चित्र:  नाव पहा : डॉक्टर जेकील , कपडे बदलतायत आणि डॉक्टर हाईड होतायत!)
(खालील चित्र: मेलबर्न ऑलीम्पिकस , १९५६)


रेग्यांच्या ह्या व्यंगचित्रकलेचा 'निवडक सदानंद रेगे: संपादक: वसंत आबाजी डहाके', १९९६, २०१३ मध्ये कुठेही उल्लेख मला सापडला नाही (चूकभूल घ्यावी द्यावी).


पुस्तकातील परिशिष्टात समाविष्ट रेगेंच्या वरील लेखात ते स्वतः त्यांच्या Drawing बद्दल लिहतात:

 "... यंदाच्या मुक्कामात माझी कित्येक चित्रे तिथल्या (ओस्लोच्या) मित्रांच्या घरांच्या भिंतींवर लावलेली मी पहिली तेव्हा आयुष्यात प्रथम वाटल, की हे जीवन काही अगदीच निरर्थक नाही....".... फक्त एक चित्र काढायच राहील म्हणतायत:  मृत्युनंतरच्या Styx वरील  पडावाच, पडावावरून  ...

चित्रकलेचे इतके महत्व रेगेंच्या जीवनात आणि कलाजीवनात आहे...

श्री. डहाके रेगेंच्या या पैलूबद्दल त्यांच्या १८ पानी प्रस्तावनेत फक्त खालील उल्लेख करतात: "... पुढे आयुष्याला स्थैर्य आल्यानंतर रेगे संगीताच्या आणि चित्रकलेच्या शिक्षणाकडे वळले. त्यांच्या काही पुस्तकांच्या मुखपृष्ठांवर त्यांनी केलेली रेखाचित्रे , रेखाचित्रे आहेत. उदा...."

माझ्यामते रेगेंच्या कवितांवर जगातील अप्रतिम व्यंगचित्रांचा प्रभाव आहे असं नुसत नाही तर त्यातील काही कविता उत्तम व्यंगचित्रांसारख्या आहेत. 'दि न्यू यॉर्कर', 'पंच'  मधली रेगे लिहीत असलेल्या काळातील व्यंगचित्रे पहा ( काही या ब्लॉगवर सुद्धा आहेत) तुम्हाला माझे म्हणणे कदाचित पटेल. रेग्यांना अनेक वेळा जे व्यंगचित्रातून काढायला जमल नाही ते त्यांनी कवितेतून व्यक्त केल. रेगे हे पहिल्यांदा रंगरेषा-लेखक आहेत आणि नंतर अक्षर-लेखक
Posted by at

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)