गोपाळ गणेश आगरकर, जॉन स्टुअर्ट मिल आणि विनोदबुद्धी...Dostoyevsky, Funnily Enough, is Very Funny Indeed

गोपाळ गणेश आगरकर हे जॉन  स्टुअर्ट मिल यांचे भक्त होते...  

"...जॉन  स्टुअर्ट मिलसाहेब, पुढील जन्मीही तुमच्या पायाशी बसून शिकता आले तर मला अतिशय समाधान लाभेल. जर आपणास माझे सर्वात प्रिय व आदरणीय गुरु होणे शक्य झाले आणि मलाही आपला सर्वात नम्र आणि अज्ञात शिष्य होणे जमले तरच हे सुख मला लाभेल..."

('आगरकर', य  दि फडके, १९९६)

 

विचारवंत आणि तत्वज्ञ जॉन ग्रे याना मिल यांच्या बद्दल प्रचंड आदर आहे पण ते २०२२ मध्ये एका संवादात म्हणाले की मिल यांच्या संपूर्ण लिखाणामध्ये एकही विनोद नाही!

 

(there was nt a, there is one joke in john stuart mill except, i'm not, i'm not sureh was aware that he was making it when he, when he wrote it in his autobiography, he describes the mental breakdown he had in his late teems. He had a very complicated relationship with his father. And he wrote of his father, a james mill, rather do do utilitarian esaid, my father believed hat of a whole range of rather improbable reforms, where it were implemented, human life might become worth living semicodam. But he never displayed any enthusiasm at this prospect. That might be a joke.)

तोच 'गुण'  आगरकरांमध्ये होता का ? 

 

त्यांचे १८८२ चे 'डोंगरीच्या तुरुंगांतील आमचे १०१ दिवस' पुस्तक पहा , ते मराठी भाषेतील एक सर्वोत्तम पुस्तक आहे पण ते वाचनात आपल्याला अनेक वेळा हसू येते पण लिहणारा अतिशय गंभीर आहे ह्या कपनेने ते जास्तच येते. 

आगरकरांचे 'विकारविलसित' अथवा शेक्सपीअरकृत हॉम्लेट नाटकाचे भाषांतर ' १८८३ साली प्रसिद्ध झाले. 

ह ना आपटे आगरकरांनी तो अनुवाद का केला या बद्दल सांगतात :  

"...त्याची (शेक्सपीअरची) नाटके म्हणजे, विकारविलसितकारांच्या मताप्रमाणे केवळ मनोरंजनार्थ नाहीत, तर ती त्यांच्या योग्यतेप्रमाणे वाचून त्यांचा अभ्यास केला असता आपणास जीर्णारण्याप्रमाणे भासणार्या जगात उपयोगी पडणारी वर्तणूक शिकवणारी आहेत.…" 

('निवडक हरि नारायण आपटे', संपादक - विद्याधर पुंडलीक) 

बिचारा शेक्सपिअर सुद्धा उपयुक्ततावादी (utilitarian) होता!

त्याचे एक महत्वाचे कारण काय असावे याचा आणखी थोडा अंदाज मला एप्रिल २०२१ मध्ये एमा स्मिथ यांचे 'This Is Shakespeare' हे पुस्तक पाहताना आला

 : "... For the nineteenth century, Hamlet was identified as Shakespeare’s greatest tragedy, as clever, modishly alienated men saw themselves reflected in its cerebral and isolated protagonist. But as the twentieth century unleashed its mad cruelties at Passchendaele, Auschwitz and Hiroshima, King Lear insinuated itself in the cultural imagination instead...."

"clever, modishly alienated man"  गोपाळ गणेश आगरकर (१८५६- १८९५) स्वतःचे प्रतिबिंब "reflected in its cerebral and isolated protagonist." मध्ये पहात होते .. 

विनोद कुठून शिरकाव करणार?

मग मला हे आठवते:  Martin Amis: “Gogol is funny, Tolstoy in his merciless clarity is funny, and Dostoyevsky, funnily enough, is very funny indeed; moreover, the final generation of Russian literature, before it was destroyed by Lenin and Stalin, remained emphatically comic — Bunin, Bely, Bulgakov, Zamyatin. The novel is comic because life is comic (until the inevitable tragedy of the fifth act);...” 

Dostoyevsky, funnily enough, is very funny indeed!

 

The Labyrinth by Saul Steinberg